عکس جنبه تزئینی دارد

وراندخت (ابوران/ بوران/ پوران/ پوراندخت/ توراندخت) نخستين شاهنشاه زن ساساني و دختر خسروپرويز شاهنشاه ساساني است. ريخت واژگاني اين نام در سرچشمه‌هاي گوناگون آمده است. يوستي در نام‌نامه‌ي خود شكل درست نام وي را بوران‌دخت گزارش نموده و واژه‌ي «بور» به همراه پسوند (آن) كه پسوند نسبت است، ساخته شده و معني گلگون دارد. 
در بندهش، بور به چم (:معني) عسلي رنگ آمده و در كنار آن در كتاب‌هاي برهان قاطع، افاضات استاد پورداود و شاهنامه فردوسي اين تركيب به چم دخت گلگون گزارش شده است. در كتاب تاريخ ايران چاپ كمبريج نام وي به فارسي ميانه بوراندخت آمده و دمرگان در كتاب سكه‌هاي ساساني تنها نام بوران بدون واژه‌ي دخت را از روي سكه‌ها منسوب به او خوانده و گزارش نموده است. 

سکه های دوران پادشاهی پوراندخت و چهره او بر سکه

بوراندخت دختر خسروپرويز، پادشاه نيرومند ساساني بود و پس از كودتاي برادرش شهربراز در برابر پدر كشتن شهربراز به پادشاهي برگزيده شد و بر تخت شاهان ساساني تكيه زد. درباره‌ي چگونگي به پادشاهي رسيدن بوراندخت و جانشيني وي بر پادشاه پيشين اخبار و گزارش‌هاي گوناگوني در سرچشمه‌هاي گوناگون آمده است. برخي سرچشمه‌ها از جمله فرهنگ جامع شاهنامه نوشته‌ي زنجاني، پادشاهي وي را پس از اردشير سوم گزارش نموده و رستگار فسايي در فرهنگ نام‌هاي شاهنامه به تخت‌نشستن وي را پس از كشته‌شدن فرايين آورده است و در كتاب از آفرينش تا يزدگرد، آغاز پادشاهي وي را پس از كشته‌شدن جوانشير گزارش نموده است. كيوان شهرياري در اساتير ايران و بين‌‌النهرين گزارش نموده چون شيرويه همه‌ي برادرانش را كشته بود و هيچ فرزندي از خسروپرويز نمانده بود تا به پادشاهي برسد و تنها دو دختر وي بوراندخت و آزرميدخت مانده بودند، بوراندخت را به پادشاهي برگزيدند و سكه به نام وي ضرب نمودند. در كتاب ايران در آستانه‌ي يورش تازيان آمده پس از مرگ اردشير سوم پيشينيان خسروپرويز باقي نمانده بود سپاه تيسفون (پايتخت ساساني) وي را به شاهي برگزيد. انگيزه‌ي پادشاهي بوراندخت نبودن مرداني شايسته براي پادشاهي نبوده بلكه برگزيده شدن وي به اين جايگاه را از بنياد تمدن و فرهنگ درخشان و گسترده‌ي ايران زمين دانسته و اينكه بانوان فرهيخته به پايگاه‌هاي بلند هازماني (:اجتماعي) مي‌رسيدند، پيشرفته بودن هازمان باستاني ايران نشان مي‌دهد. خوارزمي در كتاب مفاتيح، وي را با لقب سعيده مي‌شناساند و در بيشتر سرچشمه‌ها وي را دادگستر خوانده‌اند.

بقیه در ادامه نوشتار

«ارگ انار»، ارگي با گستردگي ۱۱هزار و ۱۷۹ متر‌مربع،   امروز نمي‌تواند از شهر كه هيچ حتا از خودش نگهداري كند. سالِ‌ زاده شدن اين ارگ به دوره‌ي پيش از اسلام به دوران ساساني بازمي‌گردد و سال بازسازيش به دوران صفويان. البته «علیرضا جعفری‌زند»، باستان‌شناس و استاد دانشگاه بر اين باور است كه؛ در کاوش‌ها و لایه‌نگاری‌ها، حتا ممكن است لایه‌های دوره‌ي اشکانی یا كهن‌‌تر نیز در این ارگ پيدا شود. اين سازه‌ي خشت‌و‌گلي كهنسال، اكنون بازيچه‌ي دست كساني شده كه حتا يك سده عمر نكرده‌ و نخواهند كرد.

شهرستان انار در شمال استان کرمان است. ارگ انار هم در مرکز این شهر جاي گرفته است و هرروز زخمي بر پيكرش وارد مي‌كنند و لايه لايه پوستش را مي‌كنند. ورودی ضلع شمالی این ارگ كه ميان دو برج جاي گرفته است در سال‌هاي نخست انقلاب ويران شد، ورودی اصلی در ضلع جنوبی دژ، در خیابان رازی جاي گرفته است. مي‌گويند نزديك به ۲۵ سال پيش بود كه افرادی از شهرداری انار و يکی از ارگان‌های نظامی به وسيله‌ي لودر شهرداری دست به ويران كردن در ورودی ارگ انار زدند و بخشی از ساختمان‌ها‌ي آن را به شوند(:دليل) آن که «پاتوق افراد معتاد و قمارباز» می‌دانسته‌اند، ويران کرده‌اند، با اين‌حال بخشی از ساختمان‌های مرکز ارگ، هنوز سالم‌اند و زير خاك سنگر گرفته‌اند.

سال‌ها گذشت و گذشت تا اين‌كه روزي بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس خبر داد كه می‌خواهد در حریم ارگ، آرامگاه شهید گمنام بسازد! در اين ميان، فعالان میراث فرهنگی كه مي‌دانستند ساختن اين آرامگاه ١٥ در ١٠٠ متري اين ارگ را كه در سياهه‌ي آثار ملي به ثبت رسيده است با خطر روبرو مي‌كند سرسختانه واكنش نشان دادند و با ساخت اين آرامگاه مخالفت كردند.
گروه کارشناسان سازمان ميراث فرهنگی در سال ۱۳۸۷ برای اين ارگ سه حريم تعيين کردند اما اين حريم‌ها با گذشت چند سال، هنوز به گونه‌ي رسمی اعلام نشده است. اعلام نشدن رسمی حريم‌های درجه‌ي يک، درجه‌ي دو و درجه‌ي سه اين ارگ شوند(:دليل) محكمي بود تا شهرداری انار، به حريم درجه‌ي يک اين ارگ دست‌اندازي و آن را ويران كند.
در ضلع شمالي ارگ، وسايل بازي و ورزشي را با فاصله‌اي نزديك به پنج‌متر تا ديوار ارگ نصب كردند و با بلوك سيماني آن را از ارگ جدا كردند. مي‌گويند در همين‌جا كه وسايل ورزشي و بازي نصب شده است آثار و گورهاي تاريخی جاي دارد. گوشه‌ي ديگر اين ارگ را هم با فنس‌های پارک بادی كه در يک متری ديوار و برج اين اثر تاريخی  است آرايش كردند.

 عليرضا جعفری‌زند باستان‌شناس، درباره‌ي اين دست‌اندازي در مصاحبه‌اي با روزنامه‌ي شرق گفته بود: «اين اقدام فوق‌العاده برای يک گستره‌ي تاريخی خطرناک است و چهره‌ي اثر را مخدوش کرده و به لايه‌هايی که می‌توان در کاوش‌ها از آن برای تاريخ‌گذاری اين ارگ نتيجه‌ي موثری گرفت، آسيب می‌زند.»
ساكنان بومي هم گفته‌اند؛ در سال‌هاي گذشته افرادی اقدام به حفاری غيرمجاز در اين ارگ کرده‌اند كه در اين حفاری‌های ظروف سفالی و سکه نيز پيدا شده است بااين‌حال اين ارگ، تاکنون از سوی سازمان ميراث فرهنگی و گردشگری مورد کاوش قرار نگرفته است.
از ديگر ويران‌گران اين ارگ مي‌توان موتورسواراني را دانست كه در آنجا جولان مي‌دهند و كسي نيست كه جلوي اين لذت پر از ويراني تاريخ‌شان را بگيرد.
هفتم خوردادماه امسال با اين‌كه چندگاهي از توقف ساخت‌و‌ساز آرامگاه شهید گمنام در گستره‌ي ارگ تاریخی انار کرمان مي‌گذشت خبر آمد كه متولیان این بنا در یکی از کارگاه‌های انار در حال آماده کردن اسکلت فلزی هستند تا ساخت و ساز آن را در زیربنای نزديك به ۳۶۰ متر‌مربع و بلنداي(:ارتفاع) ۱۲ در 80 متری ارگ دوباره آغاز کنند. كار به آنجا رسيد كه سردبیر تارنماي انارپرس از سازمان میراث فرهنگی کشور و به ویژه از «آتوسا مومنی»، معاون جدید میراث فرهنگی این سازمان خواست تا با دخالت در این ماجرا، جلوي اين ساخت‌و‌ساز غيرقانوني را بگيرد. نوزدهم خوردادماه، ساخت و ساز در گستره‌ي ارگ تاریخی انار با بي‌توجهي به نامه‌ي صریح سازمان میراث فرهنگی کشور که اعلام کرده بود ساخت و ساز باید متوقف بماند، آغاز شد.
بیش از دو سال است که ساخت آرامگاه شهید گمنام در گستره‌ي ارگ تاریخی انار با انتقاد دوستداران میراث فرهنگی روبرو شده است و ساخت آن مدام متوقف مي‌شود و با از سر گرفته مي‌شود. يكشنبه، ١٦ تيرماه، دوباره خبر، آغاز عملیات ساخت و ساز اين آرامگاه در گستره‌ي ارگ انار با نصب اسکلت فلزی پيچيد و باز ارگ انار چشم به راه تصميمات تازه‌اي است كه برايش مي‌گيرند.
شهر «انار» تا پیش از يورش تازيان به ایران، آبان نام داشته است. این شهر در دوران باستاني بخشی از ولايت «استخر»، فارس بوده اما از نزديك به هزار و٥٠٠سال پیش در قلمرو کرمان جاي گرفت. «آبان‌یشت»، یکی از یشت‌های اوستاست و با توجه به اینکه مردم کهن این شهر، زرتشتی بوده اند، گمان آن مي‌رود كه  نام آبان از اوستا گرفته شده باشد.«ابن خردادبه» نيز در کتاب «المسالک و الممالک» از اين منطقه به عنوان «قريه‌ي آبان» نام برده است. در کتاب «معجم‌البلدان» نيز به نام آبان اشاره شده است.

نگار پاكدل